Tek ve çok yıllık
Begonia cinsi görünüş (çiçeklenme ya da yapraklanma şekli), boyut, üretim şekli, çiçekleri (katmerli ya da basit) açısından farklılık gösteren pek çok türü vardır.
Botanik sınıflandırmaları karışıktır. Burada sadece bahçeleri süsleyecek başlıca türlere değinilecektir. Evlerde ve seralarda yetiştirilen diğer türlerine ise burada yer verilmeyecektir.
Tohumla üretilen dış mekan begonyalarının yumrulu olmayan ve yumrulu olan türleri mevcuttur.
TOHUMLA ÜREYEN BEGONIALAR (TEK YILLIK)
En çok kullanılan çeşitleri, Begonia gracilis (ince dallı ve çok sayıda küçük çiçeğe sahip) ve Begonia semperflorens’in (genellikle biraz daha yüksek, daha büyük fakat daha az miktarda çiçekli) melezleridir. F1 melezinin yaratılması, gür ve düzgün boyut ve çiçeklenmeye sahip bitkilerin üretilmesine katkıda bulunmuştur.
Dikkat çekici özelliği: Çiçeklenme yoğun ve uzun sürelidir (Haziran'dan donlar başlayıncaya kadar). Bitki yastıklarında, bordürlerde, saksılarda hoş duran alçak boylu bitkilerdir.
Toprak ve ışık isteği: İyi bir organik gübreleme yapılmış hafif toprakları tercih ederler. En yaygın kullanılan türleri güneşli alanları sever ama yarı gölgede de gayet güzel yetişirler.
Üretimi: Başlangıcı özen gerektirir.Begonia tohumları oldukça incedir. Ekim esnasında çok dikkatli davranılmalıdır. Şaşırtması daha az özen gerektirse de, yine de dikkat edilmelidir. Yazın güzel bitki yastıkları oluşturmak isteniyorsa, bu aşamalarda titiz davranılması çok önemlidir. Ekim ,Ocak – şubat ayları arasında, serada, toprakta ya da evlerde yer alan ufak seralarda ekim toprağı kullanılarak yapılmalıdır. Ekim toprağı, ince elenmiş, hafif, havalanmış ve kullanıma uygun bir karışımdır. Ekimden önce toprağın gerçek derinliğine ulaşması için sıkıştırılması ve nemlendirilmesi gerekmektedir. Tohumları eşit dağıtmak için biraz ince kumla karıştırıp, ikiye katlanmış bir kağıdın içine koymak ve kağıdı hafifçe sallamak uygun bir serpme metodu olacaktır. çimlenmek için ışığa ihtiyacı olan tohumları örtmemek, ve ortamın havasını sıcak (18-25 derece arası) ve nemli tutmak gerekir. Bunun için de, ya serada kapatılmış bir alanda olmaları ya da toprağın üzerine cam konulması yeterli olur. Camın alt yüzünde oluşacak damlaların her gün temizlenmesi lazımdır, aksi halde yeni filizlerin çürüyebilir. Çimlenme 8 gün kadar sonra başlayacaktır. Tohumlar bundan sonra örtü altına alınarak güneşten korunmalıdır.
Genç bitkiler filizlenmeyi takiben 8-10 gün içersinde, funda ve yaprak çürüğüden oluşan sıkıştırılmamış, serin bir toprak karışımında şaşırtmaya alınır. Şaşırtma işlemi esnasında bitkiler ezilmemeli ve çok bastırılarak dikilmemelidir. Bu nedenle tahta bir spatula yardımıyla alınmaları, oluşturulan oyuklara 2-3 cm aralıkla dikilmelilerdir. Toprak yerleştirilen bitkilere nazikçe yaklaştırılmalı daha sonra ince bir hortumla yapılan hafif bir sulamayla sınırlandırılmalıdır. Sıcaklık 15 dereceye yaklaştığında, bitkiler de yeterince büyümüş olduklarında, cam örtü altına alınabilmeleri için saksılara şaşırtmalılardır. Toprağa dikim, Mayıs sonunda besin maddelerince zengin bir toprağa yapılır.Üretim boyunca, sıcaklığın çok yüksek olduğu dönemlerde, toprağın bol sulamayla serin tutulması gerekmektedir.
Uygulama alanı: Bitki yastıklarında, çiçek tarhlarında, bordürlerde, küplerde ve saksılarda kullanılabilir. Tohum begonyası, yaz çiçekleri arasında en çok tercih edilenlerdendir çünkü çiçeklenme süresi uzun, çiçekleri ise gür ve dayanıklıdır.
Çeşitleri: Birbirlerinden farklı yaprak renkleriyle ve farklı formlarıyla (yoğun ya da seyrek) ayrılırlar. Seyrek formlu olanları, bodur ve yoğun olanlardan daha fazladır.
Begonia ‘Atlanta’ ecarlate. Çiçeklenme çok yoğun ve uzun sürelidir. Çiçekler büyük, bitki boyu 25 cm kadardır.
Begonia ‘Bella Vista’ çeşidi. Çok uzun ve yoğun çiçeklenmeye sahip bu bitki sürekli çiçeklerini yeniler. Çeşitli renklerin karışımı, koyu yeşil yapraklarla daha da güzel vurgulanmaktadır. Yüksekliği 20 cm civarındadır.
YUMRULU BEGONIA’LAR (ÇOK YILLIK)
Yumrulu kökler, az ya da çok iri yumrulara sahip, yuvarlağımsı, siyahımsı, kahverengi ve genelde merkezden içe çöküktürler. Bu içbükey yüzey soğanın üst kısmını oluşturur.
Çiçekler, türlere göre yalın kat, yarı katmerli ya da tam katmerlidir, irili ufaklı değişik boyutlarda, fakat her zaman güzel ve tüylüdür.Farklı soyların sınıflandırılması, çiçeklerin şekillerindeki ya da bitkilerin formlarındaki farklılıklara göre yapılmaktadır.
KATMERLİ İRİ ÇİÇEKLİ VE YUMRULU BEGONIA’LAR
Çiçekler az ya da çok katmerli, genellikle çok sayıda ve yuvarlağımsıdır. Taç yaprak tam ya da dilimlidir.
Tohumla çoğaltılan katmerli begonia’lar, canlı ve saf renklere sahiptir.
Florida begonia’larının diğerlerinden farkı, çiçeğin merkezdeki taç yaprakları, tacın ortasında trompet gibi bir çıkıntı oluştururlar.
Karanfil yapraklı begonia’ların taç yaprakları lime limedir.
Begonia Prima Donna’ların çiçekleri 15 cm çapa kadar ulaşabilen devasa boyularda olur. Taç yaprakların kenarları ince püsküllüdür.
Bu grupların her birinde, beyaz, sarı, pembe, turuncu ve kırmızı renkli çiçekler bulunur.
Kamelya çiçekli gül goncası cinsleri, (sarı gül goncası, beyaz gül goncası) ve Marmorata (mermerimsi, lal rengi beyaz çizgili) cinsleri de katmerli, iri çiçekli, yumrulu begonyalar kategorisine girmektedir.
KATMERLİ ÇOK ÇİÇEKLİ YUMRULU BEGONIA’LAR
Bir önceki kategoriden daha çok sayıda fakat küçük ebatta çiçekleri vardır. Yapraklar küçük, bitki bodur ve iyi dallanmıştır. Büyük çiçeklilere göre güneşe daha dayanıklı olan bu begonialar şunlardır:
Begonias maxima, sarı, pembe ya da kırmızı, gür vejetasyonlu, ve ‘La Suisse’ çeşidi, lal rengi kırmızı çiçeklenmeye sahip, ‘Le Flamboyant’, canlı bir kırmızı, ‘Fabiola’ çok katmerli, karmen pembesi renkli ve küçük çiçeklidir.
Son elde edilen, yeni bir ırk katmerli ve ortalama boyutlarda (8-9 cm arası çapa sahip) çiçeklere sahip yumrulu begonya, F1 melezinin tohumlarından elde edilmiştir. ‘Non Stop’ çeşidi de mevcuttur.Oldukça bol çiçekli ve yoğun yapıdadır; canlı ve ışıltılı renklere sahip çiçekleriyle (beyaz, sarı, turuncu, pembe ve kırmızı) görkemli yaz bitkilendirmeleri oluşturur.
BÜYÜK-BASİT ÇİÇEKLİ YUMRULU BEGONIA’LAR
Bunlar genellikle Begonia crispa marginata’lardır. Çiçekleri 4-5 cm çapında, dipleri beyaz ya da sarı renktedir. Taç yaprakların kalın, dalgalı kenarları, kırmızı şeritlerle çiçekleri ilginç bir biçimde sınırlamaktadır.
SARKIK FORMLU YUMRULU BEGONIA’LAR
Yay şeklinde uzanan esnekçe sarkan sürgünlere sahip bu bitki, yarı gölge ortamdaki pencere kenarlarını ve balkonları çok güzel süslemektedir. Az ya da çok katmerli sarkık begonyalar,
Begonia pendula ‘Sensation’ (bol katmerli, yuvarlağımsı, sarkık çiçekli, yoğun ve sürekli çiçeklenmeye sahip), Begonia pendula ‘Cascade’ (öncekine göre biraz daha küçük çiçeklere sahip ve daha az katmerli) ve Begonia pendula ‘Dragon Wing’ TM (esnek dallanmış çiçek sapları tarafından taşınan boylamasına uzun, parlak yeşil renkte yapraklara sahip) olarak tekrar ayrılır. Asılı olarak kullanıldıklarında güzel etkiler elde edilir.
BOL VE BASİT ÇİÇEKLİ BEGONIA’LAR
Bunlar güneşe dayanıklı Begonia Bertini’lerdir.
Nar çiçeği renginde, çok dayanıklı olup, 40 cm boyunda, yeterince bilinen bir süs bitkisidir. Günümüzde, çeşitli renklere sahip, daha bol çiçekli ve daha kuvvetli bir bitki olan Bertini compact çeşidi tercih edilmektedir.
Üretimi: Kolaydır. Burada tohumla ya da çelikle çoğalan yumrulu begonyaların çoğaltılmasına girilmeyecektir. Bu uzmanlara ait bir üretimdir. Dolayısıyla yumrudan üretime değinilecektir.
Begonia’ların Şubat - Mart gibi, erken bir tarihte edinilmeleri gerekmektedir. Çünkü vejetasyonları yavaştır, dolayısı ile dikimden önce filizlendirilmeleri yerinde olacaktır.
Bu nedenle, Mart – Nisan ayları arasında ılık yastıklara ya da ev pencerelerinin kenarlarına konulacak bir kasaya yerleştirilirler. Yumrular içbükey kısmı yukarı gelecek şekilde, toprak ve kumdan oluşan bir karışıma ya da sadece nemli torf içine gömülmelidir. Birkaç hafta sonra yumru filizlenme başlar. Donlar bittikten sonra fideler, humusça zengin bir toprağa 2-3 cm derinliğe ve 25 cm aralıklarla dikilebilirler. Temmuz'da başlayan çiçeklenme, eğer yaz aylarında özenli ve bol sulanırsa, donlar başlayıncaya dek sürecektir.
Dikim ön işlemler gerçekleştirilmeden direkt olarak toprağa da yapılabilir fakat bu durumda çiçeklenme çok daha geç olacaktır. Bazen yumrunun üst yüzeyinin oyuk olduğu durumlarla karşılaşılabilir. Bu yapı genelde pek çok kez üretime alınmış olmasından kaynaklanmaktadır. Bu tür yumruları eğik olarak dikerek, suyun doğrudan bu oyuğa gelmesinin engellenmesi ile, sapların çürümesi ve hastalık gelişmesi riski önlenmiş olur.
Begonia’lar ilk donlarla toprak üstü kısımları yok olduktan sonra sökülmelidir. Yumrular dondan korunaklı bir alanda, birkaç gün kurumaya bırakılmalı, daha sonra yıkanıp, temiz ve tabi ki yine dondan korunaklı bir ortama alınmalıdır. Begonia Bertini narçiçeği renginde, yayvan, hızlı büyüyen ve yumrusu bölünmeye gelen bir bitkidir. yumru üretim için bölünecekse, her parçanın üzerine bir gözün denk gelmesine dikkat edilerek parçalanmalı, dikimden önce de bu parçalar kurumaya bırakılmalıdır.
Uygulama alanı: Yumrulu, iri çiçekli ve sarkık begonyalar, gölge ve kuzey bakılı alanların süslenmesinde kullanılabilen en güzel çiçekli türlerdendir. Begonia Bertini ve Multiflores ise daha güneşli alanları severler. Çok kolay üretilirler ve Haziran'dan donlar başlayıncaya dek çiçeklenmelerine devam ederler. Aynı şekilde hepsi saksılarda da yetiştirilebilir. Az güneş alan balkon ve terasları süslemede de kullanılabilirler.
